| 9 |
ROZWÓJ CERAMIKI W POLSCE
Budynki i budowle z wyrobów wytwarzanych z gliny wznoszone
były już w starożytności, w krajach dalekiego wschodu, około 5000
lat p.n.e. Początkowo były to elementy suszone na słońcu, a jako
wypalane (ceramiczne), pojawiły się w IV w. p.n.e. Od tego czasu
popularność ceramiki i terytorialny zasięg jej stosowania stale się
powiększa.
W Polsce od przełomu XI i XII wieku wykorzystywano glinę do
wzmacniania i zabezpieczania grodów i podgrodzi. W tamtych czasach
budowano głównie z kamieni i drewna, a gliną wylepiano jedynie lico
zewnętrzne ścian domów i budowli obronnych. Niestety glina w swej
czystej postaci – mimo niewątpliwej zalety, jaką była możliwość jej
plastycznej obróbki – w czasie wysychania kruszyła się i pękała. Za-
częto więc formować z niej kształtki, tzw. surówki, będące prototypem
współczesnych cegieł, z których możliwe było już wznoszenie ścian
o dużych powierzchniach. Cegły palone zaczęto stosować w Polsce
około połowy XII wieku. Pierwszymi budowlami na ziemiach Pol-
skich, do których użyto, obok tradycyjnego w tamtych czasach budul-
ca, tj. ciosów kamiennych, również cegłę była kolegiata znajdująca się
w podłęczyckiej miejscowości Tum oraz kościół opacki w Czerwińsku.
W kościele tym cegły w połączeniu z kamieniem posłużyły do wykona-
nia części arkad [7].
Cegła wypalana weszła do szerokiego stosowania w wieku XIII, kie-
dy to obserwowano widoczny trend w przejściu od kamienia do cegły
jako tworzywa budowlanego. Dobrym przykładem takiego podejścia
jest katedra w Kamieniu Pomorskim, której budowa rozpoczęła się po
roku 1175, gdzie dolną część ścian wykonano z kostek granitowych,
zaś górną, wzniesioną w pierwszej połowie XIII wieku, już wyłącznie
z cegły. Pierwszą, najstarszą w Polsce, budowlą monumentalną wyko-
naną wyłącznie z cegieł jest znajdujący się w Kołbaczu koło Szczeci-
na kościół Opactwa Cystersów (fot. 1), którego budowa rozpoczęła się
w roku 1210.