Ceramika
w budownictwie
dr inż. Jarosław Szulc • mgr inż. Jan Sieczkowski
Związek Pracodawców
Ceramiki Budowlanej
����������������������
� � � � � � � � � � � � �
ZWIĄZEK PRACODAWCÓW CERAMIKI BUDOWLANEJ
00-508 Warszawa, Al. Jerozolimskie 29 lok. 3
autorzy:
dr inż. Jarosław Szulc
mgr inż. Jan Sieczkowski
Warszawa, styczeń 2021 r.
Ceramika
w budownictwie
Fotografie
Lode Group,
Zakład Ceramiki Budowlanej „OWCZARY”, R.E.R. Stępień Sp. j.,
KLINKIER PRZYSUCHA S.A.,
Wienerberger Ceramika Budowlana Sp. z o.o.
Wydawca
Związek Pracodawców Ceramiki Budowlanej
Al. Jerozolimskie 29 lok. 3, 00-508 Warszawa
e-mail: związek@zwiazek.org.pl
Tel. 22 826 31 01
Skład DTP
Kamil pavlick Pawliczuk
kamil.pawlicz.uk
ISBN 978-83-955539-6-7
Wszelkie prawa zastrzeżone.
Kopiowanie całości lub części bez zgody wydawcy zabronione.
Warszawa 2021 r.
| 5 |
SPIS TREŚCI
SPIS TREŚCI ............................................................................................ 3
Drodzy Czytelnicy .........................................................................................................5
ROZWÓJ CERAMIKI W POLSCE .............................................................. 7
PROCESY TECHNOLOGICZNE I PRODUKCYJNE .................................. 10
Surowce do produkcji wyrobów ceramicznych ...........................................................13
Etapy wytwarzania wyrobów ceramicznych ................................................................15
ASORTYMENT WYROBÓW ................................................................... 17
Rodzaje wyrobów .......................................................................................................17
Elementy murowe .......................................................................................................17
Cegły ceramiczne ........................................................................................................18
Pustaki ceramiczne .....................................................................................................20
Dachówki ....................................................................................................................25
Elementy wykończeniowe (okładziny elewacyjne) ......................................................27
Elementy stropowe .....................................................................................................30
Prefabrykaty nadprożowe ...........................................................................................31
Pustaki wentylacyjne ..................................................................................................33
Elementy małej architektury .......................................................................................34
WŁAŚCIWOŚCI WYROBÓW .................................................................. 35
Informacje ogólne .......................................................................................................35
Elementy murowe .......................................................................................................35
Okładziny elewacyjne .................................................................................................48
PODSTAWOWE ELEMENTY KONSTRUKCYJNE BUDYNKU ................... 49
Wyroby ceramiczne w elementach ustrojów nośnych .................................................49
Wymagania podstawowe ............................................................................................50
Odkształcalność murów pod wpływem obciążeń, wilgoci i temperatury ....................56
Zależność wytrzymałości na ściskanie elementów murowych od ich zawilgocenia ....62
Odporność ogniowa ścian murowanych ......................................................................63
Wpływ promieniotwórczości na użytkowników budynków .........................................65
Wrażliwość murów na rozwój grzybów pleśniowych ..................................................69
Cieplno-wilgotnościowe właściwości użytkowe murów ..............................................73
Odkształcalność ceramicznych ścian działowych na uginającym się stropie ..............76
| 6 |
PERSPEKTYWY I KIERUNKI ROZWOJU CERAMIKI ............................... 83
BIBLOGRAFIA ........................................................................................ 93
Literatura ....................................................................................................................93
Przepisy krajowe ........................................................................................................95
Polskie Normy .............................................................................................................96
Prace badawcze, raporty z badań .................................................................................99
| 7 |
Drodzy Czytelnicy
Mamy przyjemność przekazać Państwu nowe opracowanie pt.:
„Ceramika w budownictwie”. To swoiste kompendium wiedzy na temat
nowoczesnych wyrobów ceramicznych i ich różnorodnego zastosowania
we współczesnym budownictwie.
W ostatnich dwóch dekadach obserwujemy w Polsce i w całej Eu-
ropie niezwykle dynamiczny rozwój ceramicznych wyrobów budowla-
nych i jest to z całą pewnością jeden z tych okresów w wielowiekowej
historii tego naturalnego produktu, w którym ten rozwój jest najbar-
dziej intensywny. To właśnie na przestrzeni ostatnich dwudziestu lat
powstały ceramiczne poryzowane pustaki ścienne o dużych rozmia-
rach (nawet do 50 cm), pustaki o specjalnie zaprojektowanym ukła-
dzie drążeń, znacznie podnoszącym ich właściwości termoizolacyjne,
pustaki wypełniane materiałami termoizolacyjnymi, specjalistyczne
pustaki akustyczne oraz wiele innych nowoczesnych rozwiązań opisa-
nych w tym opracowaniu.
Na szczególną uwagę zasługuje też zmiana w obrębie technologii
wznoszenia murów z ceramiki. Dzięki dziś już powszechnemu stoso-
waniu pustaków szlifowanych o dużej dokładności wymiarowej, możli-
we jest murowanie ceramicznych ścian na tzw. „cienką spoinę”, zarów-
no cementową, jak i suchą, poliuretanową. Coraz częściej tradycyjną
kielnię murarską na budowie zastępują wałki do nanoszenia zaprawy
czy pistolety do aplikowania tzw. suchej zaprawy w postaci piany po-
liuretanowej.
Konstrukcyjne wyroby z ceramiki to nie tylko pustaki ścienne, ale rów-
nież nadproża, stropy oraz wiele elementów uzupełniających – ułatwia-
jących i przyśpieszających prace budowlane oraz wpływające na poprawę
energooszczędności budynków.
Dynamiczny rozwój dotyczy również ceramicznych wyrobów elewacyj-
nych i dachowych. Cegły elewacyjne produkowane są w wielu kolorach,
od cegieł białych, poprzez różne odcienie czerwieni, brązu, kończąc na
antracytowych i czarnych. Różnią się fakturą lica, formatem, sposobem
murowania. Dachówki ceramiczne oferowane są również w bogatej
| 8 |
kolorystyce oraz w wielu interesujących modelach – od dachówek
historycznych, jak mnich-mniszka czy karpiówka, do najnowocześniej-
szych modeli dachówek zakładkowych.
Dzięki ścisłej współpracy producentów z instytutami naukowo-badaw-
czymi oraz stałemu rozwojowi produktów i technologii ceramika budow-
lana zachowując swój niepowtarzalny urok i szlachetność, oferuje szereg
nowoczesnych rozwiązań spełniających oczekiwania inwestorów, projek-
tantów i wykonawców.
Życzymy miłej lektury
Zarząd Związku Pracodawców
Ceramiki Budowlanej
| 9 |
ROZWÓJ CERAMIKI W POLSCE
Budynki i budowle z wyrobów wytwarzanych z gliny wznoszone
były już w starożytności, w krajach dalekiego wschodu, około 5000
lat p.n.e. Początkowo były to elementy suszone na słońcu, a jako
wypalane (ceramiczne), pojawiły się w IV w. p.n.e. Od tego czasu
popularność ceramiki i terytorialny zasięg jej stosowania stale się
powiększa.
W Polsce od przełomu XI i XII wieku wykorzystywano glinę do
wzmacniania i zabezpieczania grodów i podgrodzi. W tamtych czasach
budowano głównie z kamieni i drewna, a gliną wylepiano jedynie lico
zewnętrzne ścian domów i budowli obronnych. Niestety glina w swej
czystej postaci – mimo niewątpliwej zalety, jaką była możliwość jej
plastycznej obróbki – w czasie wysychania kruszyła się i pękała. Za-
częto więc formować z niej kształtki, tzw. surówki, będące prototypem
współczesnych cegieł, z których możliwe było już wznoszenie ścian
o dużych powierzchniach. Cegły palone zaczęto stosować w Polsce
około połowy XII wieku. Pierwszymi budowlami na ziemiach Pol-
skich, do których użyto, obok tradycyjnego w tamtych czasach budul-
ca, tj. ciosów kamiennych, również cegłę była kolegiata znajdująca się
w podłęczyckiej miejscowości Tum oraz kościół opacki w Czerwińsku.
W kościele tym cegły w połączeniu z kamieniem posłużyły do wykona-
nia części arkad [7].
Cegła wypalana weszła do szerokiego stosowania w wieku XIII, kie-
dy to obserwowano widoczny trend w przejściu od kamienia do cegły
jako tworzywa budowlanego. Dobrym przykładem takiego podejścia
jest katedra w Kamieniu Pomorskim, której budowa rozpoczęła się po
roku 1175, gdzie dolną część ścian wykonano z kostek granitowych,
zaś górną, wzniesioną w pierwszej połowie XIII wieku, już wyłącznie
z cegły. Pierwszą, najstarszą w Polsce, budowlą monumentalną wyko-
naną wyłącznie z cegieł jest znajdujący się w Kołbaczu koło Szczeci-
na kościół Opactwa Cystersów (fot. 1), którego budowa rozpoczęła się
w roku 1210.
| 10 |
Budownictwo z cegły zyskiwało coraz większą popularność na co istot-
ny wpływ miała duża dostępność surowców do wytworzenia cegły oraz
stosunkowo nieskomplikowany sposób produkcji. Wyroby ceramiczne
jako materiały trwałe i niepalne prawie jak wyroby z kamienia, ale od
nich tańsze i łatwiejsze w obróbce mają walory estetyczne, takie jak trwa-
ły i naturalny kolor, możliwość uzyskania ciekawej faktury powierzchni.
Budowle z cegły również wpłynęły znacząco na zmiany w architekturze
zarówno przez poszerzenie palety kolorystycznej powstających obiektów,
jak i też na zmiany wyglądu budowli monumentalnych. Kolejne, wspania-
łe i w większej części ceglane, budowle sakralne powstały m.in. w Trzeb-
nicy, Nysie, Złotoryi, Środzie Śląskiej i we Wrocławiu [7].
Równocześnie z rozpowszechnianiem się budownictwa z cegieł zaczę-
to również wytwarzać dachówki ceramiczne.
Wraz z rozwojem przemysłu rosło zapotrzebowanie na nowe obiekty,
a więc także na wyroby ceramiczne. Wprowadzenie w wieku XIX techno-
logii wznoszenia budynków szkieletowych zaowocowało zapotrzebowa-
Kościół Opactwa Cystersów w Kołbaczu
Fot. 1.